Terapia manualna

Terapią manualną określamy metody i techniki zajmujące się diagnostyką oraz leczeniem odwracalnych zaburzeń funkcjonalnych układu ruchu (stawów, mięśni, powięzi, więzadeł). Badanie jak i leczenie wykonywane jest „rękami” terapeuty, dlatego zostały nazwane terapią manualną. Leczenie rozpoczyna się od zebrania wywiadu od pacjenta, a następnie za pomocą różnych specjalistycznych testów terapeuta szuka przyczyny bólu lub dysfunkcji, z którą pacjent zgłasza się do gabinetu. Po stwierdzeniu i ustaleniu przyczyny, dobierana jest najbardziej skuteczna w danym schorzeniu lub dolegliwości metoda leczenia. Mogą to być:

- manipulacje - to technika szybka, która ma na celu przede wszystkim uruchomienie stawu. W tym przypadku często występuje tzw. kliknięcie lub chrupnięcie w stawie
- mobilizacje - czyli oddziaływanie na stawy w celu poprawy i zwiększenia ruchomości w stawach, trakcje, ślizgi
- neuromobilizacje – to wykorzystanie odpowiednich technik mające na celu przywrócenie prawidłowej ruchomości nerwów
- masaż – czyli oddziaływanie na tkanki miękkie: skórę, mięśnie, powięzi, nerwy, wiązadła, ścięgna, okostną i organy wewnętrzne
- stretching - (inaczej rozciąganie)
Pacjent otrzymuje wskazania jak postępować, jakich czynności unikać oraz jakie nawyki zmienić lub wyeliminować z życia codziennego, aby zminimalizować dolegliwości. Wykorzystując terapię manualną likwidujemy źródło choroby, zwiększamy sprawność ruchową i skracamy czas leczenia, co pozwala na szybszy powrót do normalnej aktywności.

Przyczyny

• Dyskopatia, czyli przepuklina jądra miażdżystego krążka międzykręgowego, jest jedną z najczęstszych przyczyn bólu kręgosłupa. Charakteryzuje się nagłymi "postrzałowymi" bólami, które uniemożliwiają wyprostowanie się oraz chodzenie. Zdarza się też, że ból ten promieniuje do kończyn dolnych. Często bywa tak, że ból pojawia się w konsekwencji dźwignięcia czegoś ciężkiego lub nagłego schylenia się.
• Nieodpowiednie schylanie się. Należy pamiętać, że nie powinniśmy schylać się zginając się w pasie. Należy lekko ugiąć nogi w kolanach, a kręgosłup mieć wyprostowany. Ważne to jest zwłaszcza przy podnoszeniu ciężkich przedmiotów jak choćby pudeł podczas przeprowadzki, czy toreb z zakupami. W przeciwnym razie nadwyrężamy kręgosłup, co może prowadzić do dolegliwości bólowych.
• Wady postawy. Jedną z najczęstszych wad postawy jest skolioza, czyli skrzywienie boczne kręgosłupa. Dotyczy to zwłaszcza dzieci i daje o sobie znać w okresie intensywnego wzrostu, uwidaczniając się m.in. niesymetrycznym ułożeniem łopatek. Może powodować nagłe bóle. Przyczynami wad postawy są wady wrodzone lub zaniedbanie utrzymywania prawidłowej postawy ciała. Wówczas wadę można korygować ćwiczeniami korekcyjnymi.
• Noszenie plecaka, torby na jednym ramieniu. Nosząc plecak na jednym ramieniu narażamy się nie tylko na wystąpienie bólu pleców, ale także na powstanie w kręgosłupie trwałych zmian zwyrodnieniowych. Bardzo ważne jest pilnowanie tego szczególnie w okresie dzieciństwa i wczesnej młodości, kiedy układ kostno-mięśniowy jest jeszcze nie w pełni ukształtowany.
• Inne schorzenia. Ból kręgosłupa może sygnalizować także inne schorzenia, które dotknęły organizm, np. zapalenie nerek. Zdarza się także, że silny ból jest wywołany obecnością przerzutów nowotworowych. Do nowotworów dających przerzuty do kręgosłupa należą m.in. rak prostaty oraz rak piersi.
• Nadwaga wiadomo nie od dziś, że jest dla kręgosłupa bardzo obciążająca. Może ona prowadzić do powstania choroby zwyrodnieniowej, która będzie przejawiała się m.in. silnym bólem kręgosłupa.
• Złe siedzenie. Codzienne długie siedzenie w pracy lub w domu przed komputerem prędzej, czy później prowadzi do bólu pleców. Bardzo ważne jest to, w jaki sposób siedzimy przy biurku. Jak się okazuje, siedzenie prosto wcale nie jest najlepsze, zalecane jest lekkie odchylenie do tyłu. Oczywiście należy unikać też przygarbienia i robić przerwy.
• Niewłaściwe siedzenie przed telewizorem jest dla kręgosłupa również szkodliwe, gdyż obciążony jest wówczas zwłaszcza odcinek lędźwiowo-krzyżowy, co może skutkować bólem. Dla kręgosłupa ważne jest też to na czym siedzimy. Natomiast wiele kanap jest wykonanych ze zbyt miękkich materiałów lub są za niskie. Zbyt miękkie powodują, że się zapadamy, a kręgosłup wówczas wygina się nienaturalnie, natomiast za niskie są niekorzystne ze względu na obciążenie spowodowane wstawaniem z niskiej wysokości.
• Nieodpowiednie buty. Pamiętajmy, jeżeli wybieramy się na zakupy, albo będziemy dużo chodzić, nie zakładajmy butów na wysokim obcasie. Powodują one, że kręgosłup jest dodatkowo obciążony, co może prowadzić do bólu pleców. Zwracajmy też uwagę na to, aby nie chodzić po sklepie z ciężkim koszykiem, ale w miarę możliwości skorzystać z wózka.
• Podnoszenie zbyt dużych ciężarów, np. podczas ćwiczeń na siłowni, może przyczynić się do powstania dyskopatii, objawiającej się bólem w dolnym odcinku kręgosłupa. Należy wówczas skorygować obciążenia, a w celu odciążenia kręgosłupa warto udać się na basen.

Ból kręgosłupa został określony chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Badania potwierdzają, że co czwarta osoba zmaga się z tym bólem niemal codziennie. Dotyczy to nie tylko osób starszych i w średnim wieku, ale również młodzieży. Ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej, odcinka szyjnego kręgosłupa, karku albo powtarzający się przez długi czas ból innej, odległej od kręgosłupa części ciała, migrena oraz zawroty głowy, mrowienie lub drętwienie palców u rąk i stóp stały się już niemal plagą.

Najczęstszą przyczyną zespołów bólowych są zmiany przeciążeniowo-zwyrodnieniowe kręgosłupa spowodowane spłaszczeniem dysków (krążków) międzykręgowych, które oddzielają od siebie sąsiadujące kręgi. Dysk jest zbudowany z pierścienia włóknistego, który otacza jądro miażdżyste wypełnione galaretowatą substancją. Spełnia ono funkcję łożyska kulkowego, umożliwiającego ruchy między sąsiednimi kręgami. Dysk utrzymuje kręgi w odpowiednich odstępach, amortyzuje wstrząsy, przejmuje siłę nacisku i rozkłada ją równomiernie, np. podczas siedzenia, chodzenia, biegania. Na skutek zużycia dysku (krążka) dochodzi do ocierania się stawów. Chrząstka stawowa staje się coraz cieńsza, powstają na niej rysy i nierówności. Organizm próbuje ją regenerować, jednak proces uszkodzenia stale postępuje. W konsekwencji wcześniej czy później w efekcie przerwania pierścienia włóknistego dochodzi do przemieszczenia jądra miażdżystego, potocznie nazywanego wysunięciem dysku. Powstała wypuklina może uciskać na rdzeń kręgowy lub korzenie nerwowe. Pojawia się ból uniemożliwiający poruszanie. O wiele silniejsze dolegliwości bólowe, połączone często z niedowładami, powoduje przepuklina jądra miażdżystego, tzw. wypadnięcie dysku. Podobne dolegliwości może dawać ucisk na nerwy przez wyrośla chrzęstne i kostne (osteofity), które zniekształcają staw.

Ból kręgosłupa może być też spowodowany powikłaniami osteoporozy. W zaawansowanej chorobie, dolegliwości zlokalizowane w piersiowym lub lędźwiowym odcinku kręgosłupa, towarzyszą prawie wszystkim czynnościom i są wynikiem powolnych złamań kręgosłupa. Pojawienie się nagłego, ostrego bólu może świadczyć o tzw. złamaniu kompresyjnym.

Leczenie:

Ból sprawia, że staramy się jak najmniej ruszać i przybieramy nienaturalna postawę. Prowadzi to do osłabienia mięśni i przeciążeń, pogłębiając tym samym zmiany zwyrodnieniowe. Najlepiej udać się do lekarza lub gabinetu rehabilitacyjnego, gdzie na podstawie wywiadu, badań funkcjonalnych i obrazowych stawiana jest diagnoza. Jeśli choroba zostanie wykryta wcześnie, zwykle pomaga zmiana trybu życia oraz systematyczna gimnastyka, która wzmacnia mięśnie. Zlecone przez fizjoterapeutę ćwiczenia należy wykonywać pod jego kontrolą, a następnie powtarzać je w domu. Nieoceniona okazuje się również terapia manualna oraz zabiegi fizykoterapii, które są mało inwazyjne i szybko przynoszą ulgę, a wykorzystując w nich różne bodźce fizyczne, poprawiamy ukrwienie, uśmierzamy ból oraz zmniejszamy napięcie mięśni. Dzięki nim w wielu przypadkach można uniknąć klasycznej operacji. Może się jednak okazać, że w skrajnych przypadkach, gdy rehabilitacja i leczenie farmakologiczne nie pomaga, ostatnią skuteczną terapią może okazać się zabieg chirurgiczny. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z tego, że żaden zabieg nie uzdrawia w cudowny sposób choroby dysku, ma jedynie za zadanie zlikwidować, a przynajmniej zmniejszyć dolegliwości bólowe. Potem trzeba kontynuować leczenie zgodnie z zaleceniami lekarza oraz rehabilitację, a także unikać w codziennym życiu sytuacji, które są szkodliwe dla kręgosłupa jak np. długie siedzenie, dźwiganie, czy brak aktywności fizycznej.

PNF - Torowanie Nerwowo-Mięśniowe (PNF – Prorioceptive Neuromuscular Facilitation)

PNF – to metoda posiadająca własną filozofię i zasady pracy z pacjentem. Celem terapii jest praca nad funkcją, której chory potrzebuje. Praca nad siłą mięśni i zakresem ruchu jest ważna w tradycyjnym postępowaniu terapeutycznym, a w tej metodzie jest tylko środkiem do uzyskania celu jakim jest funkcja i zaleca by patrzeć na chorego w sposób całościowy, wykorzystując do terapii silne i zdrowe regiony ciała. Sprawia to, że pacjent w pełni wykorzystuje rezerwy, jakie tkwią w jego organizmie, motywuje się do dalszego działania i co nie jest bez znaczenia dla niego, zapewnia bezbolesną pracę, bez doznań zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Terapeuta tutaj pełni rolę doradcy, a pacjent ustala cele terapii oraz zakres i granice działania.

Metoda FDM (Fascial Distortion Model)

Według autora tej metody lekarza Stephena Typaldosa, przyczyną ograniczenia ruchomości i dolegliwości bólowych jest złe ułożenie powięzi, czyli błony łącznotkankowej chroniącej i oddzielającej od siebie grupy mięśni. Celem terapii jest więc zmiana tego wadliwego ustawienia, które jest przyczyną bólu.

Terapia Manualna (system niemiecki)

Terapia manualna wg systemu niemieckiego zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń strukturalnych narządu ruchu tj. stawów, mięśni i nerwów. Terapeuta podczas badania i po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem jest w stanie odnaleźć zaburzone struktury oraz określić stopień ich uszkodzenia.

Metoda Mulligana

Brian Mulligan opracował specjalistyczną metodę diagnosytyczno-terapeutyczną, a następnie opublikował zasady stosowania takich technik jak “NAG”, “SNAG”, “odwrotne NAG” oraz mobilizacje połączone ruchem (tzw. techniki “MWM”) i wiele innych. Są to techniki działające bezpośrednio na stawy, a pośrednio na układ nerwowo-mięśniowy. Metoda ta ciągle się rozwija wraz z postępem medycyny, a nowatorskie założenia Mulligana polegają na połączeniu ruchu biernego wykonywanego przez terapeutę i ruchu czynnego wykonywanego przez pacjenta. Według niego zaburzenia poszczególnych elementów aparatu ruchowego mogą wpływać na siebie wzajemnie, ale ich analiza powinna odbywać się wieloaspektowo w odniesieniu do całego narządu ruchu, a także innych układów.

Medycyna ortopedyczna

Medycyna Ortopedyczna wg J. Cyriax, to metoda diagnostyczna, dzięki której poprzez wywiad i badanie funkcjonalne uzyskujemy kompletną informację na temat badanego pacjenta. Symptomy i objawy są interpretowane i skatalogowane w formie “wzorców klinicznych”, które są szczególnym zachowaniem się zaburzeń lub grup zaburzeń. Dla wszystkich obrazów klinicznych metoda oferuje lokalne, bezpośrednie, sprawne i korzystne ekonomicznie leczenie.

Metoda McKenziego

Jest to obecnie bardzo popularna metoda leczenia dolegliwości w krajach Europy Zachodniej i USA. Od innych metod fizjoterapii różni się własnym, oryginalnym sposobem czynnościowego badania narządu ruchu oraz zupełnie innym podejściem leczniczym.

Metody Diagnozowania i Leczenia Tkanek Miękkich

Metoda ta wykorzystuje szereg sposobów zawartych w różnych technikach, a diagnozowanie zaburzeń w obrębie więzadeł, ścięgien, powięzi oraz mięśni oparte jest w przeważającej części na badaniu funkcjonalnym ze szczególnym podkreśleniem dysbalansu mięśniowego.